Konsiderando la aslaha ke tuvo el kalendario ke aprontimos para el anyo 5771 (2010/11), dechidimos de prezentar a todosmuestros kolaboradores i amigos un muevo kalendario, dedikado esta vez a la muchidumbre de eskrituras i grafias uzadas porlos Sefaradim para eskrivir sus lengua. Inspirados por el pasuk del Bereshit (11:1) lo entitulimos “I fue toda la tiera lenguaje uno,eskrituras unos i grafias unas”.
Istorikamente, el djudeo-espanyol se eskrivia kon “letras de Rashi”, en su forma estampada o kon la kaligrafika konosida pornombre de Solitreo. A los kavos del siglo XIX i durante las primeras dekadas del siglo XX, mas i mas Sefaradim empesaron aadoptar la eskritura latina, unos preferando la grafia uzada en sus paiz i eskriviendo djudeo-espanyol “a la serbeska” o “a la turka”
– i otros, influensados por la edukasion franseza ke resivieron en las eskolas de la Aliansa, eskriviendo djudeo-espanyol “a lafranka”. En siertas komunidades de la sfera eks-otomana uvo tambien intelektuales sefaradis ke optaron por la grafia kastilyanamoderna; ama, en el Oriente, esta solusion nunka fue una opsion reala, siendo ke las masas sefaradis deskonosian totalmente a las normas del kastilyano. En el Oksidente, de otro lado, entre los avlantes de Hakitia, en el Norte de Maroko, ke bivian entre la povlasion ispanika i dezveloparon estrechos kontaktos kulturales kon Espanya, la “opsion kastilyana” se izo norma.
En este kalendario trayemos un punyado de enshemplos de grafias diferentes: la ebrea – (Rashi o Solitreo “a la vieja” i “a la mueva”, letras ebreas kuadradas kon o sin nikud) i la latina – (“a la serbeska”, “a la franka”, “a la turka” i “a la espanyola/ marokana”).
Todos los enshemplos estan en djudeo-espanyol. Por konsiderasion a muestros amigos en Israel los tradusimos tambien al ebreo.
Al mizmo tiempo, todos los tekstos djudeo-espanyoles eskritos kon letras ebreas los transliterimos a letras latinas, uzando lagrafia de la revista Aki Yerushalayim.
Bushkimos a asegurar la korelasion entre los mezes i los tekstos eskojidos, metiendo al Yei rason de Rosh a-Shana en el mez de Tishri, al Salmo 30 (kantado en Hanuka) en el mez de Kislev, La kantiga de las rozas en el mez de Shevat (Hamishoshi/Lasfrutas), Los kantes de Ester en el mez de Adar (Purim) i simijante.
Esperamos ke esta rikeza de maneras de eskrivir el djudeo-espanyol arelumbrara kantones diferentes de la tradision djudia itopara hen i grasia en los ojos de los adresados de este modesto prezente.
Artículos Relacionados: