Las deportaciones de Judíos en 1915, (En Yiddish)

דער שבֿועות פֿון יאָר 1915 האָט איבערגעלאָזט אַ שווערע דערמאָנונג אין דער רוסיש־ייִדישער געשיכטע. מיטן יום־טובֿ גופֿא האָט עס, פֿאַרשטייט זיך, גאָרנישט געהאַט צו טאָן. נאָר אַזוי האָט זיך עס שוין באַקומען, אַז גראָד דעמאָלט האָט די צאַרישע מיליטער גענומען אַרויסוואַרפֿן ליטווישע (בפֿרט פֿון דער קאָוונער געגנט) און קורלענדישע (לעטישע) ייִדן פֿון די טעריטאָריעס, וועלכע זײַנען געווען נאָענט צום רוסיש־דײַטשישן פֿראָנט פֿון דער ערשטער וועלט־מלחמה. צוזאַמען מיט די דײַטשן, וואָס זײַנען געווען רוסישע בירגער, ווי אויך רוסישע תּושבֿים, וועלכע זײַנען געווען בירגער פֿון דײַטשלאַנד און עסטרײַך־אונגאַרן, האָט מען די ייִדן פֿאַררעכנט פֿאַר פּאָטענציעלע שפּיאָנען צי סתּם געפֿערלעכע עלעמענטן פֿון דער באַפֿעלקערונג. די רוסישע אַרמיי האָט זיך ווייניק געצאַצקעט מיט די „אייגענע‟, רוסישע ייִדן, אָבער באַזונדערס האָבן פֿון דער מיליטער געליטן די עסטרײַכישע, גאַליציאַנער ייִדן.

ווי ווײַט איז אַזאַ אָפּשאַצונג געווען באַרעכטיקט? ווי אַזוי פּאָרט זיך עס מיטן פֿאַקט, אַז הונדערטער טויזנטער ייִדישע סאָלדאַטן זײַנען געווען אין דער רוסישער אַרמיי? איך בין גאָר ניט זיכער, צי די היסטאָריקער קענען געבן אַ זיכערן ענטפֿער אויף אָט דער פֿראַגע. עס זײַנען פּשוט ניטאָ קיין פֿאַרלאָזלעכע קוואַלן, וואָס זאָלן דערלויבן עס צו פֿאָרשן. קיין אויספֿרעגן האָט דעמאָלט קיינער ניט דורכגעפֿירט, און קיין פֿרײַע פּרעסע האָט ניט עקזיסטירט.

איך האָב אַ מאָל פֿאַרבראַכט אַ היפּש ביסל צײַט, לייענענדיק וואָס דער „פֿאָרווערטס‟ האָט געהאַט געשריבן אין די מלחמה־יאָרן. די צײַטונג איז, ווי מיר ווייסן, געווען געשטימט אַנטי־רוסיש; געהאָפֿט, אַז די מפּלה פֿון ראָמאַנאָווס אימפּעריע וועט ברענגען פֿרײַהייט דער ייִדישער באַפֿעלקערונג. (זען, אַ שטייגער, http://yiddish2.forward.com/archive/forverts/2006/1124/item10.html/) אַ שטימונג פֿון אַזאַ סאָרט איז געווען כאַראַקטעריסטיש פֿאַר כּמעט דער גאַנצער אַמעריקאַנער ייִדישער פּרעסע און, אַ פּנים, דעם גרעסטן טייל ייִדן פֿון אַמעריקע.

צי מיינט עס אויך, אַז ייִדן אין רוסלאַנד זײַנען געווען געשטימט פּונקט אַזוי? אַוודאי, ניט. מיר זעען, ווי די ייִדן אין מאָסקווע און, למשל, רוסיש־רעדנדיקע ייִדן אין ניו־יאָרק האָבן (דורכשניטלעך, פֿאַרשטייט זיך,) פֿאַרשיידענע מיינונגען וועגן אַ סך זאַכן אַפֿילו הײַנט, ווען איינער מיטן אַנדערן פֿאַרבינדן זיך די גאַנצע צײַט סײַ טעלעפֿאָניש, סײַ אינטערנעציש. מיט אַ יאָרהונדערט צוריק איז אין דעם זין געווען לחלוטין אַן אַנדער פֿאַרבינדונג צווישן די צוויי ייִשובֿים. מע פֿלעגט, פֿאַרשטייט זיך, גאַנץ אינטענסיוו קאָרעספּאָנדירן, אָבער אַ בריוו בלײַבט אַ בריוו, בעת אַ שמועס, אַפֿילו אין אַ ווירטועלן רוים, שאַפֿט גאָר אַן אַנדער צווישן־באַציִונג. שוין אָפּגערעדט פֿון דעם, וואָס הײַנט וווינען אין ניו־יאָרק מער רוסיש־רעדנדיקע ייִדן ווי אין מאָסקווע און אפֿשר אין גאַנץ רוסלאַנד, און עפּעס אַ סיבה, אַרײַנגערעכנט זייער ליבע צו מאָסקווע צי בכלל רוסלאַנד, האַלט אײַן די פֿאַרבליבענע ייִדן פֿון עמיגראַציע.

Read more: http://yiddish.forward.com/articles/188247/deportations-of-jews-in-/?p=all#ixzz3bYdPxrrn