אינעם אַרײַנפֿיר צו זײַן אַנטאָלאָגיע „ייִדישע דיכטערינס‟ (1928) האָט דער קיִעװער פּאָעט עזרא קאָרמאַן באַשריבן דעם נשמה־צושטאַנד פֿון דער מאָדערנער „ייִדישער טאָכטער‟ אַזױ: „זי האָט נאָך גענוג ליבע און אָפּשײַ פֿאַר דער פּאַטריאַרכאַלער װעלט פֿון אירע עלטערן און סבֿיבֿה‟, אָבער „זי אַלײן ציט זיך שױן צו אַנדערע װעלטן […], װוּ זי האָט זיך אָנגעשטױסן אױף אַ נײַער שײנקײט‟.
די דאָזיקע שפּאַנונג צװישן דער אַלט–ייִדישקײט און דער נײַער װעלט פֿון פֿרײַער װעלטלעכקײט איז געװאָרן די טרײַבקראַפֿט פֿון דער מאָדערנער ייִדישער ליטעראַטור. װי װײַט לאָזט זיך דער דאָזיקער מאָדעל צופּאַסן צו דער ייִדישער פֿרױען־ליטעראַטור? צי איז מען בכלל באַרעכטיקט צו צעטײלן ליטעראַטור לױטן געשלעכט־פּרינציפּ? און אױב שױן יאָ, טאָ װי אַזױ בױט מען די „פֿרױען–טראַדיציע‟? װי אַ היפּוך אָדער װי אַ צוגאָב צום מענערישן „הױפּטשטראָם‟?
די דאָזיקע קשיות װערן באַהאַנדלט אינעם נײַעם פֿונדאַמענטאַלן װערק פֿון דער פּראָפֿעסאָרין קעטרין העלערשטײן, „די פֿראַגע פֿון טראַדיציע: ייִדישע דיכטערינס, 1586–1987‟. װי מען זעט פֿונעם טיטל, נעמט זי קאָרמאַנס אַנטאָלאָגיע קריטיש אויף פֿאַרן אַרױספּונקט פֿון אירע חקירות. איר קאָנצעפּציע װערט פּראָװאָקאַטאָריש אױסגעדריקט דורכן איבעראַנדערשן קאָרמאַנס דיכאָטאָמיע װי אַ קעגנשטעל צװישן „טעקסטועלקײט‟ און „סעקסועלקײט‟, דהײַנו, צװישן די אוצרות פֿון דער ייִדישער רעליגיעזער ירושה און די אינערלעכע עמאָציעס און חלומות פֿון אַ מאָדערנעם יחיד. פֿונעם היסטאָרישן שטאַנדפּונקט איז די ליטעראַרישע „פֿרױען־טראַדיציע‟ אַנדערש פֿון דער „מענער־טראַדיציע‟, װײַל עס פֿעלט אין איר די השׂכּלה־תּקופֿה. פֿרױיִשע שטימען קלינגען הילכיק אין דער עלטערער ייִדישער ליטעראַטור, און דערנאָך באַװײַזן זיי זיך װידער ערשט אין דער מאָדערנער תּקופֿה, צום סוף 19טן יאָרהונדערט.
דער גרעסטער טײל פֿון העלערשטײנס בוך איז געװידמעט דװקא די מאָדערנע ייִדישע דיכטערינס. דאָס צענטראַלע אָרט אין איר קאַנאָן פֿאַרנעמען זעקס נעמען, װאָס זי באַטראַכט פּאָרנװײַז: מרים אולינאָװער און ראָזע יאַקובאָװיטש, ציליע דראָפּקין און אַנאַ מאַרגאָלין, קאַדיע מאָלאָדאָװסקי און מלכּה חפֿץ־טוזמאַן. דער הױפּטשטראָם פֿון דער פֿרױען־פּאָעזיע לױפֿט פֿונעם צװישן־מלחמהדיקן פּױלן קײן אַמעריקע, בעת דער טעמאַטישער פֿאָקוס רוקט זיך פֿון דער עלעגישער נאָסטאַלגיע נאָך דער אַלט־ייִדישקײט צו אינטימע איבערלעבונגען און מחשבֿות.
דאָס בוך פֿאַרמאָגט צװײ ניװאָען. אױף אײן ניװאָ איז דאָס אַ פּרטימדיקע קריטיש־אַנאַליטישע אױסטײַטשונג פֿון אײנצלנע לידער; אױפֿן אַנדערן ניװאָ איז דאָס אַ פּרוּװ אױפֿצובױען אַ ליטעראַריש־היסטאָרישע טראַדיציע פֿון דער פֿרױען־דיכטונג מיט אַן אײגענעם קאַנאָן און פּעריאָדיזאַציע אין אַ דיאַלאָג מיט קאָרמאַנס אַנטאָלאָגיע. די דאָזיקע טראַדיציע, אין אונטערשיד צו דער אײַנגעשטעלטער „מענערישער‟ ליטעראַטור־געשיכטע, איז ניט אַזױ טיף אײַנגעװאָרצלט אין דעם סאָציאַל־פּאָליטישן היסטאָרישן קאָנטעקסט. איר יסוד איז דער המשכדיקער שמועס צװישן פֿרױען פֿון פֿאַרשידענע דורות און מקומות איבער די קעפּ פֿון מענער.
Artículos Relacionados: