“Dermont men mayn mamen” y “Mayn mame” poemas en Yiddish de Rivka Basman Ben-Hayim

רבֿקה באַסמאַן בן־חיים, 1925־
איז געבױרן געװאָרן אין װילקאָמיר, ליטע. די צװײטע װעלט־מלחמה האָט זי איבערגעלעבט צװײ יאָר אין װילנער געטאָ און דערנאָך אין צװאַנגלאַגערן. נאָך דער מלחמה האָט זי געטראָפֿן איר מאַן, דעם קינסטלער מולה בן־חײם, אין בעלגראַד און בײדע האָבן זיך באַטײליקט אין דער „בריחה”־באַװעגונג אין אײראָפּע און שפּעטער, אין ישׂראל, אין דער באַפֿרײַונג־מלחמה. אין 1947 האָבן זי מיט איר מאַן עולה געװען און זיך באַזעצט אין קיבוץ המעפּיל װוּ זײ האָבן געוווינט זעכצן יאָר. רבֿקה האָט דאָרטן געאַרבעט װי אַ לערערין. זי איז געװען אַ מיטגרינדערין פֿון דער שרײַבער־גרופּע „יונג-ישׂראל”. פֿון 1963 ביז 1965, װען איר מאַן איז געװען דער ישׂראלדיקער קולטורעלער אַטאַשע אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד האָט זי געלערנט די קינדער פֿון דיפּלאָמאַטן אין מאָסקװע. אין דער זעלבער צײַט האָט זי געשאַפֿן און אָנגעהאַלטן בסודיקע קאָנטאַקטן צװישן די סאָװעטיש־ייִדישע שרײַבערס און דער דרױסנדיקער װעלט. זינט 1982 װױנט זי אין הרצליה.

זי האָט אַרױסגעגעבן צען בענד לידער, אַלע אין ישׂראל, אַלע אילוסטרירט און גראַפֿיש אױסגעשטעלט פֿון מולה בן־חײם: טױבן בײַם ברונעם, 1959, בלעטער פֿון װעגן, 1967, ליכטיקע שטײנער, 1972, צעשאָטענע קרעלן, 1982,אָנרירן די צײַט, 1988, די שטילקייט ברענט, 1992, די ערד געדענקט, 1998, די דרײַצנטע שעה, 2000, אויף אַ סטרונע פֿון רעגן, 2002. אין 2006 זײַנען אירע געזאַמלטע לידער אַרױס אין צװײ בענד, לכּבֿוד איך און דו. אירע לידער זײַנען איבערגעזעצט געװאָרן אױף עבֿריתּ, ענגליש, פֿראַנצײזיש, פּױליש, דײַטש און פֿלעמיש. זי האָט געקראָגן אַ סך ליטעראַרישע פּרעמיעס, צװישן אַנדערע: דעם מאַנגער־פּרײַז, דוד האָפֿמאַן־פּרײַז און דעם פּאָלאַק־פּרײַז פֿון בית שלום־עליכם.

פֿאַר אַ לענגערער ביאָגראַפֿיע ווי אויך א געלעגנהייט צו לייענען אַ סך פֿון אירע לידער ווי אויך ענגלישע איבערזעצונגען דערפֿון גייט אויף דעם וועבזײַטל פון דער איבערזעצערין זעלדע ניומאַן. דאָרט קענט איר אויך הערן ווי באַסמאַן בן־חיים לייענט אירע לידער. http://yiddishpoetry.commons.gc.cuny.edu

דערמאָנט מען מײַן מאַמען

דערמאָנט מען מײַן מאַמען
װער איך אַ קינד.
און ס’מאַכט ניט אױס
די גרױע האָר,
און ניט די פֿערציק יאָר.
אַ קינד!

אױך שפּיגלען װערן מיד
פֿון װײַזן אַלע שעה אַן אַנדער בליק.
װיל איך געדענקען
דעם קערן,
װאָס האָט בײַם װערן
צעגרינט אַ קינד
מיט זון אין אױגן,
יענע רגע,
װאָס האָט מיט זון מיך אױסגעזױגן.
בלעטער פֿון װעגן, ישׂראל־בוך, תּל־אָבֿיבֿ, 1967

מײַן מאַמע

די פֿרעמדע פֿרױ געדענקט נאָך
די לװיה פֿון מײַן מאַמען,
און איך געדענק איר לעבן.
איר ליבשאַפֿט ריזלט אין מײַן װעזן.
אַ יונגע און אַ שײנע.
ניטאָ אַ מאַמע װאָס געװעזן
פֿאַראַן — און אײנע,
די פֿרעמדע פֿרױ
געדענקט נאָך
די לװיה פֿון מײַן מאַמען,
און איך געדענק איר לעבן.
די שטילקײט ברענט, ישׂראל־בוך, תּל־אָבֿיבֿ, 1992