“Judíos del Silencio”, por Elie Wiesel

איך גלייב, אַז ס׳רובֿ לייענער נייטיקן זיך ניט מע זאָל זיי „דעשיפֿרירן‟ דעם נאָמען פֿון דעם שרײַבער און נאָבעל־לאַורעאַט אלי וויזעל. זײַן ביאָגראַפֿיע וועל איך דאָ ניט איבערדערציילן, ווײַל זי איז ברייט צוטריטלעך. כ׳וועל דערמאָנען נאָר, אַז ס’איז געווען אַ צײַט, ווען אלי וויזעל האָט געשריבן פֿאַרן „פֿאָרווערטס‟. מיר איז ניט באַוווּסט די סיבה, פֿאַר וואָס הײַנטיקע טעג האַלט ער אונטער אַ קאָנטאַקט מיטן „אַלגעמיינעם זשורנאַל‟ און ניט מיט אונדזער צײַטונג, אָבער איך דערמאָן עס פֿאַרבײַגייענדיק, ניט דאָס בין איך אויסן.

די נאָטיצן האָבן דעם ציל צו דערמאָנען וועגן וויזעלס אַן אויפֿטו, וואָס האָט איבערגעלאָזט גאַנץ טיפֿע שפּורן אין דער ייִדישער געשיכטע. דער עלטערער דור לייענער געדענקט עס אַ פּנים. די יונגע איז כּדאַי צו דערמאָנען, אַז די רייד גייט וועגן זײַן בוך The Jews of Silence, „די ייִדן פֿון שווײַגן‟, וואָס איז באַזירט אויף וויזעלס זשורנאַליסטישע נאָטיצן מכּוח זײַן נסיעה קיין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד מיט פֿופֿציק יאָר צוריק, אין האַרבסט 1965, בעת און אַרום די ימים־נוראָים. אין יענע טעג האָט דער שרײַבער באַוויזן צו באַזוכן מאָסקווע, לענינגראַד, קיִעוו און גרוזיע. פּינקטלעכער, האָט ער זיך נאָר אַרײַנגעכאַפּט אין אָט די ערטער, ווײַל דער באַזוך איז געווען אַ קורצער.

פֿאַר וואָס איז ער געקומען גראָד אין דער צײַט פֿון יום־טובֿים? אויסגעקליבן איז עס געווען לחלוטין ניט צופֿעליק. דער גאַסט האָט דאָך געוואָלט זיך טרעפֿן ניט מיט זײַנע קאָלעגן, ייִדישע שרײַבער, נאָר דווקא מיט די ייִדן, וואָס פֿלעגן קומען אין די שילן. געווען זײַנען עס מענטשן פֿון צוויי מינים: ערשטנס, עלטערע לײַט, וועלכע פֿלעגן רעגולער צי ניט רעגולער קומען דאַווענען אין שיל. צווייטנס, ייִנגערע ייִדן, וועלכע די שיל האָט צו זיך בדרך־כּלל צוגעצויגן ניט אַזוי ווי אַן אָרט פֿאַר דאַווענען, נאָר ווי אַן אָרט, וווּ מע האָט געקענט זיך פֿילן צווישן אייגענע און צו ווײַזן — סײַ אַנדערע סײַ זיך אַליין, אַז זיי האָבן ניט פֿאַרגעסן וועגן זייער אָנגעהעריקייט צו דער טראַדיציע.

דאָ מוז מען דערמאָנען, אַז מיט עטלעכע יאָר פֿריִער האָט זיך אין לענינגראַד און מאָסקווע געשאַפֿן אַזאַ מינהג: אויף שׂימחת־תּורה פֿלעגן יונגע לײַט זיך צונויפֿקלײַבן בײַ דער שיל אויף אַ מין וועלטלעכער הקפֿות. מע האָט געטאַנצט, מע האָט זיך געפֿרייט. און דער עולם פֿלעגט זיך צונויפֿקלײַבן זייער אַ היפּשער, כאָטש מע האָט געציטערט אַ ביסל אויך — גערעדט האָט מען, אַז „קיי־דזשי־בי‟־אַגענטן האָבן פֿאָטאָגראַפֿירט די טאַנצנדיקע יוגנט און דערנאָך איבערגעשיקט די פֿאָטאָס אין זייערע אוניווערסיטעטן.